بازنگری مجموعه منتسب به دوره فراپارینه سنگی از مکان قلعه عسگر، البرز مرکزی

نقشه طبیعی بخشی از البرز و موقعیت قلعه عسگر در جنوب دماوند

محوطه باز قلعه عسگر در سال 1368 توسط هیات بررسی منطقه دماوند به سرپرستی زنده یاد عنایت اله امیرلو شناسایی و در سال 1369 کاوش شد. در کاوش محوطه مجموعه­ای از دست ساخته­های سنگی متکی بر تولید تیغه-ریز تیغه، بقایای یک اجاق، بخشی از لبه یک ظرف سنگی با تزیین کنده و تکه­ای از یک پیکرک گلی (شاخ بز) یافت شد. بقایای جانوری که عمدتا شکسته بودند، توسط دکتر مرجان مشکور بررسی شدند. در همان سال گزارش کوتاهی از این کاوش منتشر شد که در آن محوطه و یافته­های آن به دوره فراپارینه سنگی ( تا 14 هزار سال پیش) منسوب شد. متاسفانه با مرگ نابهنگام ایشان نتایج این کاوش هیچگاه منتشر نشد. 

تیغه داس، ریز تیغه ساده و سنگ مادر منشوری تیغه-ریزتیغه

از آن زمان تاکنون، در بسیاری از انتشارات، قلعه عسگر به عنـوان یک مکان دوره فراپارینه سنگی معرفی شده است. مجموعه­ی قلعه عسگر در سال 1387 به بخش پارینه سنگی مـوزه ملـی ایـران منتقـل و بررسی اولیه­ آن انجام شد. در ایـن بـررسی روشن شد که مجموعه از لحاظ فناوری و گونه­شناسی دارای ویژگی­های مشخص صنایع نوسنگی منطقه است. پس از مدتی بررسی کامل مجموعه شامل طبقه­بندی جنس سنـگ­ها، انـدازه­گیری نمونه­ها و ثبت و ضبط مشخصه­های فناوری انجام شد. نتایج این مطالعه همراه با نتایج بررسی بقایای جانوری، سالیابی نمونه­های استخوان و منشایابی ابسیدین در آینده نزدیک منتشر خواهد شد. مجموعه شامل سنگ مادرهای تیغه- ریز تیغه و تراشه، قطعات شکل­دهی و اصلاح سنگ مادر، یک کوبه­ی سنگی و شمار زیادی تیغه- ریز تیغه است. تولید تیغه- ریز تیغه هدف اصلی فناوری به کار رفته است و در تولید آنها هم از شیوه­ی ضربه غیرمستقیم (قلم و کوبه) و هم روش فشاری استفاده شده است. بسیاری از سنگ مادرهای تیغه- ریز تیغه یک سکویی بوده که در کناره­ها و سطح پشتی آنها آثار آماده­سازی دیده می­شود. شمار اندکی از نمونه­ها دارای روتوش و جلای داس هستند. در مجموع ویژگی­های فنی-گونه­شناختی صنعت قلعه عسگر نشان­دهنده­ی وجود یک استقرار یا استقرارهایی از دوره­ی نوسنگی در این مکان است. با توجه به نتایج این بررسی جدید، قلعه عسگر بایستی از سیاهه مکان­های فراپارینه سنگی ایران خارج و به مکان­های شناخته شده­ی نوسنگی در منطقه افزوده شود.

منبع

Biglari, F. 2013 A Reconsideration of the Purported Epipaleolithic Assemblage of Qaleh Asgar, Alborz Mountains, Iranian Archaeology, Vol.3: 46 

استقرارهای پارینه‌سنگی قدیم و میانی در شمال البرز و تالش، جنوب دریای کاسپی

نخستین ساکنان ایران زمین

شواهد احتمالی از آدمخواری در میان شکارگران اواخر عصر سنگ در جنوب زاگرس