بررسی میکروسکوپی چند ابزار سنگی دوره ی پارینه سنگی میانی از پناهگاه قلعه بزی، اصفهان

نمای عمومی پناهگاه صخره ای قلعه بزی 3

بررسی میکروسکپی لبه ابزارهای سنگی دوران پارینه سنگی یکی از شیوه هایی است که در چند دهه اخیر رواج فراوانی یافته و اطلاعات جالب توجه ای درباره نحوه استفاده از ابزارهای سنگی ارایه کرده است. متاسفانه در ایران این چنین بررسی های میکروسکپی چندان مورد توجه نبوده و تنها در چند سال اخیر است که ابزارهای دوران پارینه سنگی به دست آمده در ایران با این شیوه بررسی شده اند. 

در این مقاله نتایج بررسی میکروسکپی مقدماتی چند ابزار سنگی از نوع تیزه مربوط دوره­ی پارینه­سنگی میانی، با قدمت بیش از چهل هزار سال پیش، از پناهگاه صخره­ای قلعه بزی در جنوب غربی اصفهان ارایه می­شود. سه تیزه از مجموعه­ی دست­ساخته­های سنگی به­دست­آمده از گمانه­زنی پناهگاه مذکور برای بررسی ریز ساییدگی انتخاب شدند. با استفاده از میکروسکوپ دو چشمی (بزرگ­نمایی کم) و میکروسکوپ متالوگرافی (بزرگنمایی زیاد) ابزار­های مورد نظر از لحاظ وجود درز، لب پریدگی، ساییدگی، جلا و خش بـررسی شدند. آسیب­های طبیعی وارده مربوط به پس از نهشته­شدن نمونه­ها اندک بودند و تنها پتینه­ی روشنی در سطح حباب ضربه و بخش­هایی از ستیغ­ها و لبه­ها مشاهده شد. بر روی دو نمونه از ابزارها آثار ریز ساییدگی یافت شد. نمونه­ی نخست یک تیزه­ی دورویه است که آثار لب پریدگی و جلا در لبه­ی انتهایی آن دیده مـی­شود که نشانه­ی استفاده­ی آن در قصابی لاشه است. بررسی ستیغ­ها در بخش تحتانی منجر به شناسایی خش، ساییدگی و جلا در هر دو رویه شد، اما آثار ریز ساییدگی در سطح ستیغ­های بخش فوقانی مشاهده نشد. این الگو می­تواند نشانه­ی قرارگیری بخش تحتانی در دسته باشد. اگرچه از طریق ساخت و استفاده­ی تجربی یک نمونه­ی جدید، می­توان این فرضیه را مورد سنجش قرار داد. در سطح نمونه­ی دوم که یک تیزه است، آثاری از استفاده یافت شد که نشانه­ی برش مواد نرم تا نسبتا سفت و احتمالا در اثر قصابی لاشه شکار ایجاد شده است. 

تیزه موستری با آثار ساییدگی در لبه و بخش تحتانی

وجود شواهد ریز ساییدگی همراه با شرایط خوب حفاظتی مجموعه دست ساخته­های سنگی قلعه بزی این امکان را فراهم آورده که کل مجموعه (قلعه بزی 2 و قلعه بزی 3) به طور گسترده­تری از لحاظ ریز ساییدگی بررسی شود. چنین بررسی کاملی می­تواند اطلاعات ما را از شیوه­های استفاده از ابزار سنگی توسط انسان­های دوره­ی پارینه­سنگی میانی در مرکز فلات ایران و نحوه معیشت آن­ها افزایش دهد.

منبع:

Claud, E., F. Biglari, and J. Jaubert 2013 Preliminary use-wear analysis of several Middle Paleolithic points from Qaleh Bozi 3 rockshelter, Central Iran, Iranian Archaeology, Vol.3: 7-13

استقرارهای پارینه‌سنگی قدیم و میانی در شمال البرز و تالش، جنوب دریای کاسپی

نخستین ساکنان ایران زمین

شواهد احتمالی از آدمخواری در میان شکارگران اواخر عصر سنگ در جنوب زاگرس